Vilnius, Anchoring Innovation und kein Ende

Ingegeven @ wo 08-04-2015

Wel eens gehoord van Horizon 2020? Een onderzoeksproject van zeven jaar van de Europese Unie. Een somma van liefst tachtig miljard euro heeft de Unie daarvoor uitgetrokken. Wie zich opgeeft om binnen een paar jaar een vernieuwende technologie of knowhow te produceren waarmee een aantal door de EU geponeerde problemen getackeld kunnen worden, die krijgt geld.

Maar nu komt het. Binnen dit giga-netwerk van organisaties, plannen en ideeën zwerft ergens een zeer nobele gedachte rond. Hoewel er een congres van eminente wetenschappers eind 2013 in de Litouwse hoofdstad Vilnius aan te pas kwam om dat aandeel van Horizon 2020 dat toegewezen was aan “SSH”, dat wil zeggen Social Sciences and Humanities, kwam daar zoals te verwachten – genoemde wetenschappen zetten zich vaak tegen innovatie af eerder dan er serieus mee aan de slag te gaan – veel geblaat maar weinig wol ter sprake. Vind ik. Op één gelukkige uitzondering na, aangeleverd door een bekende Nederlandse classica uit Leiden, Ineke Sluiter. De titel die zij haar paper en haar plan gegeven heeft, Anchoring Innovation, is ook goed gekozen.

Haar voorstel is zo goed dat ik niet alleen mag hopen dat het verankert en gehoor krijgt in de technowereld, die immers kampt met een schreeuwende behoefte aan ‘vermenselijking’, maar ook dat zij zich met dat voorstel ooit – hoe weinig kan niet schelen – gelaafd heeft aan ideeën mijnerzijds. Aan klassieke teksten refereren om innovaties te verankeren in een breder en dieper gedachtegoed en daar op hun beurt innovatieve ideeën uit opdoen. Het slotgedeelte van mijn “Manifest voor een cultuurherstel” (zie op deze website onder “Kernverhaal”) is aan een dergelijk idee gewijd. (Vooruitlopend op wetgeving op dat gebied poneerde ik alvast het vooruitstrevende idee de ecotaks een keertje op te rekken met een zogenaamde “histotaks”, waarbij elke innovatie culturele bronnen dient bij te leveren om geoctrooieerd, gepubliceerd of geproduceerd te kunnen worden. Benieuwd wat de EU daar op dit moment van zou vinden!)

Aan mijn lijfblad De Groene Amsterdammer dank ik mijn kennismaking met het plan van Sluiter. In een essay over “De Nieuwe Universiteit” van vorige week koppelde zij het inmiddels over Nederlandse universiteiten uitgerolde plan (dankzij een reeds toegezegde subsidie van 1,2, miljoen euro) aan de actualiteit van de bezetting van het Maagdenhuis, onder de titel “Socrates en het rendementsdenken”. Pas gisteren las ik het hele Vilnius-verslag uit 2013 op internet. Waaronder dus de bijdrage van Sluiter.

Wat mij opvalt aan het project is, behalve de moedige en uitdagende aard ervan, de volslagen nietigheid ten opzichte van het hele Horizon 2020 project. Rekent u even met mij mee. Voor het Horizon 2020 project is tachtig miljard beschikbaar gesteld. Daarvan (of van weer een onderafdeling, de zogenaamde European Research Council, vraag mij niet hoe dat in elkaar steekt) zal ruim twee miljard voor SSH worden ingeruimd. (Dankzij een jarenlange lobby wel te verstaan, de club betoont zich daarin flink actief.) Daarvan krijgt het plan van Ineke Sluiter een schamele 1,2 miljoen. Dat komt neer op een halve promille van de SSH subsidie. Bedenken we daarbij dat volgens een hier dikwijls aangehaald onderzoek bij elke innovatie slechts 25% aan techniek komt kijken, tegenover 75% aan menselijke – lees culturele – waarden, dan wordt de scheefheid der verhoudingen pas echt duidelijk.

Ik vraag mij dan ook af of de initiatie van het plan van Sluiter niet beter tot zijn recht zou komen in de context van pak hem beet een Maagdenhuisbezetting. Als een plan dat niet van bovenaf gestuurd, beloond en afgerekend wordt maar dat uitgaat van studenten die zich rond een idee groeperen en die dat idee via de (sociale) media onder de aandacht brengen. De EU heeft op dat gebied een slechte reputatie. Zij is gezichtsloos vanwege de financiële een zelden culturele prioriteiten die zij stelt. Zij gaat over geld, punt uit. Net als provinciale besturen bij ons in Nederland, zij is gezichtsloos. Waar in Amerika innovatie het gezicht heeft van de pionier, de zelfredzame, of de Founding Father die nieuwe horizonten tegemoet gaat, daar moet in Europa nog naar een verhaal gezocht worden. Een Taak-met-een-hoofdletter voor de Humanities. Indeed! Maar die Taak heeft weinig kans van slagen als die wordt aangestuurd door de moloch die zelf van zo’n verhaal vervreemd is. Als 75% van de begroting van Horizon 2020 aan SSH besteed zou worden, zou het wat anders zijn. Dan zou het ‘menselijke element’ in de vernieuwing naar verhouding worden ingeschat. Maar een paar promille van dezelfde SSH voor de verankering van kennis …?