Digitaal verhalen marketen voor in het onderwijs
Ingegeven @ za 08-01-2011
Onlangs werd bekend gemaakt dat er een website komt met historische verhalen voor geschiedenisleraren. Een gat in de markt, gevonden en gedicht! Met een beetje marketing en slimme reclame moet dat gat te vullen zijn. Win-win, en dat voor een fluitje van een cent.
Ja, ja, dat dacht je. Het snelle geld inzetten om de samenleving eventjes wat meer bijeen te houden. Everybody happy? Nee, natuurlijk niet. Over de inhoud, de kwaliteit, de geworteldheid van de verhalen in de samenleving hebben we het hier niet. Met het verwoestende effect dat we met een kluitje het riet in worden gestuurd door te denken in iets belangrijks te voorzien zonder dat te doen.
En dan volgt het ergste van dat al: door voor het gemak van het direct uitwisselbare te kiezen vul je consumentenhandjes die steeds meer van dergelijk gemak willen, kweek je een behoefte van onnadenkend meer willen. En het allerergste komt dan nog. Het te vullen gat in de markt blijkt naderhand te zijn gevuld met nep en namaak, schone (en goedkope) schijn. Je hoeft niet meer te zoeken, ‘het verhaal’ heeft zijn plek weer teruggevonden in het onderwijs! (Iets dergelijks gebeurt nu al met een programma waarbij schoolkinderen zelf verhalen maken. Klinkt geweldig, verhalen maken kan immers iedereen, fluitje van een cent. Ondertussen ben je als leraar mooi van de taak ontslagen voor diezelfde kinderen een goed verhaal te brengen waar zij nog jaren later aan kunnen terugdenken.)
Twitter en Facebook hebben datzelfde noodlottige effect op de samenleving. Ze wekken de schijn van een makkelijk te onderhouden sociaal netwerk en cohesie in de samenleving. Effe vlug, ditjes en datjes, en de digidaad is weer gesteld. Iedereen weet waar je bent en wat je doet en denkt. Je deelt weer in de netwerkroes alles van iedereen te weten en iedereen alles van jou. Mobieltjes idem dito. Zo makkelijk en tegelijk zo efficiënt! Een kinderhand is gauw gevuld, zo zullen de fabrikanten denken.
Het leuke, grandioze, het bewonderenswaardige vernuft dat zo’n apparaat vertegenwoordigt gaat schuil achter de schijnvertoning van sociaal verkeer die het oproept. Waarom? Is dat dan geen sociaal verkeer? Jawel, maar je hebt sociaal verkeer in veel gradaties. Als een tv presentator je bedankt voor het kijken en je graag de volgende keer verwelkomt, dan is dat ook sociaal verkeer. Een reclameboodschap ook. Een e-mail is sociaal verkeer, de knop ‘stuur door aan allen’ nog méér sociaal verkeer. Maar van een lagere gradatie, als ik het zo even zeggen mag. De hogere gradaties zijn het lastigst maar ook, en juist daarom, het leukst, het meest bevredigend. Zoals de kunst om met mensen in je omgeving een gesprek te voeren. Ik heb het nog niet eens over een huwelijk, een familie of een gezin. Ik heb het alleen nog maar over de winkel, de bushalte, bezoekers van een bioscoop of van een straatfeest.
Wie in Turkije in een trein een boek leest wordt uit die eenzaamheid gewekt door de omzittenden die medelijden met hem hebben. Je weet blijkbaar die hogere gradatie van contact, met echte mensen om je heen, niet waar te maken. Vooruit, dan helpen we je even. Wij westerlingen herkennen dat niet meer, dat iemand die met een ander in de verte zit te kletsen dat alleen maar doet omdat hij/zij niet in staat is tot contact met wie er om hem/haar heen zijn. We kiezen voor de lagere gradatie, zodra die zich te koop aanbiedt, met heel veel voordelen en aps. Waarom? Omdat we in alles wat we doen maar één hoger doel herkennen: INDIVIDUALISEREN.
Wat je nastreeft krijg je. Je kan niet én mobieltjes fabriceren voor een weggooiprijsje én socialiseren tegelijk. Je moet wel kiezen. Welnu dat hebben we gedaan: we kiezen voor de lagere gradatie van sociaal verkeer, zodat we weliswaar socialiseren, maar als eerste individualiseren. Dus wel verhalen in het klaslokaal, maar dan meteen de vrijheid om te kiezen waar en wanneer je wil. Digi geeft het antwoord op deze onverenigbare eisen van het moderne leven.
Maar wat schrijft econoom Arnoud Boot nu in zijn analyse van het kapitalisme in de NRC van vandaag, naar aanleiding van vier zojuist daarover verschenen boeken? “Er dreigt een footloose, wispelturig kapitalisme, dat een gebrek aan cohesie met zich meebrengt.” Het Systeem, dat zelfs de politiek bepaalt van een democratie, werkt blijkbaar, zo hebben we nog pas ervaren, niet naar wens.
Boot zegt niets over individualiseren, wel over de noodzaak van het bijsturen van markten door de overheid. “We hebben een bepaalde mate van ‘vastigheid’ nodig, die zich vertaalt in sociale cohesie”, zegt hij.
De sociaal-economie maar weer van stal gehaald? Nee, pak het nu eens cultureel aan stel ik voor. Hoe raar het ook mag klinken, verhalen in het onderwijs bieden die vastigheid, je moet ergens beginnen. Dan moet je het wel aandurven om alle digi even aan de kant te doen en voor ‘vastige’ verhalen kiezen. Kijk maar naar Finland. De succesformule daar is als je het mij vraagt voor een goed deel gebaseerd op de alom aanwezige en in het onderwijs vertelde en gevierde Kalevala.